DURRËS – Organizata për mbrojtjen e trashëgimisë kulturore europiane, Europa Nostra, ka përfshirë “Muret e Portës” në Porto Romano në Durrës, në një nga 11 monumentet e kontinentit tonë, që janë në rrezik. Zëri i Shoqërisë Civile për Mbrojtjen e Trashëgimisë në Europë arriti në këtë përfundim, pas analizës që kanë bërë ekspertët për gjendjen e monumentit arkeologjik të kategorisë së parë. Këtij monumenti i është dhënë prioritet, edhe për shkak të rëndësisë së madhe që ka për vendin tonë.
Përpos Mureve të Portës në Porto Romano, që është monument i rrezikuar, në listë janë edhe monumente të tilla si Sinagoga e Sienës, Porta e Hekurt në Turqi, Pallati Steinort në Poloni, si dhe monumente të tjera në Armeni, Belgjikë. Francë, Greqi, Itali, si dhe Serbi. Për secilin monument jepen detaje se përse ata janë të rrezikuar.
Në lidhje me monumentin e Mureve të Portës në Porto Romano, Europa Nostra vë theksin në faktin se punimet përreth tij e kanë dëmtuar. “Dëmtimet kanë ardhur si nga shkaqet natyrore, ashtu edhe nga veprimet e njeriut”, thuhet në përshkrimin e monumentit që ndodhet në Durrës.
PËRSHKRIMI I PLOTË I EUROPA NOSTRA PËR MONUMENTIN E MUREVE TË PORTËS NË PORTO ROMANO:
Qyteti i Durrësit, në bregdetin e Adriatikut të Shqipërisë, ka një rëndësi në antikitetin ilir, grek dhe romak. I njohur si Epidamnos në greqisht dhe Dyrrachium në kohën romake, Durrësi është i pasur me trashëgimi arkeologjike. Vendi arkeologjik Muret e Portës përfshin një mur linear 62 metra dhe një kullë që datojnë në kohën romake, që të çon në portin antik Porto Romano, i cili shërbeu si një nga rrugët më të rëndësishme tregtare për më shumë se 2000 vjet, duke paraqitur një trashëgimi të vlerave evropiane, që shtrihet në të gjithë kontinentin.
I ndodhur në rrugën e lashtë të Egnatias, vendi arkeologjik paraqet mbetje nga periudha arkaike, romake dhe bizantine, duke kontribuar në pasuri historike të rajonit. Megjithatë, vendndodhja është shumë e ekspozuar, në mes të një vendi ngarkimi dhe shkarkimi të portit dhe afër vinçave. Ndotja nga aktiviteti portual është një tjetër kërcënim, së bashku me vështirësinë e aksesit.
Vendi arkeologjik i Mureve së Portës është nën mbrojtjen e autoriteteve shqiptare që nga viti 1948. Vendi është në pronësi të Ministrisë së Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit të Republikës së Shqipërisë. Pavarësisht statusit të caktuar të mbrojtur të zonës, një projekt ndërtimi që synon zhvillimin e një porti modern është duke u zhvilluar. Që nga viti 2020, janë vërejtur dëmtime të mëdha në murin romak, duke ngritur shqetësime për ruajtjen e këtij vendi historik të rëndësishëm.
Sipas hulumtimit të kryer nga arkeologu Apollon Baçe dhe raportuar nga Amfora Media në dhjetor 2023, kompania “MBM Port” ka shkatërruar me makineri 78 metra të murit mbrojtës perëndimor, 140 metra të gjatë. Kulla dhe muri lindor 62 metra i gjatë duhet të mbrohen urgjentisht, sepse janë shumë të rrezikuara nga punimet.
Paneli Këshillimor i Programit për monumentet më të Rrezikuar jep vlerësimin për këtë monument. “Për mbi 2000 vjet, Durrësi mbante një pozicion strategjik në rrugët tregtare midis perëndimit romak dhe lindjes greke, qyteti ishte i rëndësishëm strategjikisht. Gjurmët e lashtësisë mbetën të pikëzuara në të gjithë qytetin dhe për të mbrojtur këtë pikë strategjike, romakët nën udhëheqjen e perandorëve Anastasius dhe Justinian, ndërtuan një sërë muresh dhe fortifikimesh, prej të cilave Muret e Portës kanë mbetur edhe sot e kësaj dite (…) gjendja e monumentit është përshkruar si e dëmtuar rëndë, me erozion dhe përkeqësim, si nga ngjarjet natyrore ashtu edhe nga veprimet e bëra nga njeriu. Banorët në këto zona kanë protestuar gjithashtu kundër zgjerimit të portit të hidrokarbureve – që funksionon që nga viti 2015 – i cili po kërcënon komunitetet.
Nominimi në programin e 7 monumenteve më të rrezikuar për 2024 u bë nga një anëtar individual i Europa Nostra nga Shqipëria me mbështetjen e Qendrës Amfora. Programi i 7 monumenteve më të rrezikuarit do të ndihmonte në rritjen e ndërgjegjësimit të institucioneve publike lidhur me rëndësinë e ruajtjes së sajtit dhe do të tërheqë një numër më të madh vizitorësh. Për të ruajtur zonën dhe perimetrin e zonës arkeologjike të Mureve të Portës, synohet krijimi i një mjedisi gjithëpërfshirës për të gjithë vizitorët. Kjo përfshin krijimin e shtigjeve për ecje, shenjave informuese, ndriçim të duhur dhe menaxhim efektiv të monumentit./Europa Nostra - ZËRI/
