PERU- Një ekip paleontologësh kanë zbuluar një kafkë gjigante të fosilizuar përgjatë bregut të lumit Napo në Amazonën peruane. Kjo krijesë kolosale notoi në lumenjtë e Amazonës rreth 16 milionë vjet më parë dhe konsiderohet specia më e madhe e njohur e delfinëve të lumit që ka jetuar ndonjëherë, me përmasa 3-3,5 metra (9,8-11,5 këmbë), shkruajnë mediat e huaja.
“Sapo e njoha, pashë bazat e dhëmbëve. Unë bërtita, 'ky është një delfin'. Nuk mund ta besonim”, tha Aldo Benites-Palomino për The Guardian.
Shkencëtarët zbuluan fosilin gjatë një ekspedite të vitit 2018 të udhëhequr nga Universiteti i Cyrihut (UZH). Lloji i ri është quajtur Pebanista yacuruna, sipas qenieve mitike ujore (Yacuruna) që besohet nga disa grupe indigjene se jetojnë thellë në lumë.
Ekipi u befasua gjithashtu kur zbuloi se krijesa e lashtë nuk ishte e lidhur me speciet lokale, të gjalla të delfinit rozë të lumit Amazon (Inia geoffrensis), por më tepër me delfinët e lumenjve të Azisë Jugore (gjinia Platanista ).
"Ne [kishim] gjetur një kafshë, një gjigant, i afërmi më i afërt i të cilit jeton është 10,000 km larg në Azinë juglindore," citohet të ketë thënë Benites-Palomino.
Lloji i delfinit të sapo zbuluar dhe i afërmi i tij në Azinë Jugore ndajnë struktura kockore shumë të zhvilluara të quajtura kreshtat e fytyrës, të cilat i përdorin për ekolokacion.
"Për delfinët e lumenjve, ekolokimi ose biosonari është edhe më kritik pasi ujërat që ata banojnë janë jashtëzakonisht të turbullta, gjë që pengon shikimin e tyre," tha në një deklaratë Gabriel Aguirre-Fernández, një studiues i UZH dhe bashkëautor i studimit.
Studiuesit thonë se ata besojnë se paraardhësit e delfinit gjigant fillimisht kanë jetuar në oqean dhe kanë hyrë në ekosistemet e bollshme të ujërave të ëmbla të proto-Amazonia, duke iu përshtatur mjedisit të tyre të ri. Ky zbulim vjen në një kohë kur gjashtë llojet ekzistuese të delfinëve modernë të lumenjve përballen me kërcënime të paprecedentë. Popullatat e kombinuara të llojeve të delfinëve të lumenjve janë ulur me 73% që nga vitet 1980 për shkak të praktikave të paqëndrueshme të peshkimit, ndryshimeve klimatike, ndotjes, minierave të paligjshme, digave dhe gërmimit.
Në shtator 2023, më shumë se 125 delfinë lumi u gjetën të vdekur në liqenin Tefé të Brazilit. Ekspertët dyshojnë se ndikimet shkatërruese të ndryshimeve klimatike, me temperaturat në rritje dhe uljen e nivelit të ujit, krijojnë kushte armiqësore për këta gjitarë ujorë./ZËRI
