Performanca ka qenë gjithmonë pjesë e politikës. Nga një yll i realitetit televiziv në Shtëpinë e Bardhë tek një njeri që nuk i pëlqen asgjë më mirë se sa të kllounojë, kjo ka qenë shumë e dukshme gjatë tetë viteve të fundit. Të tërheqësh paralele midis figurave të tilla bashkëkohore dhe perandorëve romakë mund të duket e vështirë, por mënyra se si Neroni, për shembull, iu afrua rolit të liderit mund të hedhë një dritë befasuese mbi botën tonë sot, të konsumuar siç jemi ne nga çështjet e autenticitetit.
Një nga hobet e preferuara të Neronit ishte aktrimi. Ky pasion me sa duket filloi pas mureve të pallatit me disa dramatikë elitare amatore dhe recitale operistike para miqve, por shumë shpejt u zhvillua në shfaqje publike të plota. Ai do të vendoste një përzierje të hiteve më të mëdha nga disa nga shfaqjet më të njohura të botës së lashtë, të shoqëruar vetëm nga një pjesë e vogël e shtesave për t'i ushqyer linjat e tij, ose një grup i vogël mbështetës. Perandori nuk kishte gjasa të kënaqej kurrë duke performuar edhe rolin kryesor mes një kasti aktorësh profesionistë. Në qendër të vëmendjes duhej të ishte vetëm ai.
Shfaqja e parë e madhe e Neronit u inskenua në vitin 64 pas Krishtit në Napoli, një qytet që ai zgjodhi për debutimin e tij, sepse ishte i njohur si një vend artistik dhe shumë larg syve censurues të senatorëve. Megjithatë, nuk shkoi pa problem, teatri u shemb menjëherë pasi ai kishte mbaruar. Shumë e morën këtë si një shenjë se perënditë po bënin të njohur mosmiratimin e tyre ndaj veprimeve të tilla.
Neroni e pa atë ndryshe. Fakti që nuk kishte viktima në katastrofë dhe se ai kishte arritur të përfundonte grupin e tij, ishte provë se perënditë ishin në anën e tij. Brenda pak vitesh ai ishte shpesh në skenën publike në Romë, ku arkeologët kanë pohuar kohët e fundit se kanë identifikuar teatrin e tij të ndërtuar me qëllim , nën kopshtin e një hoteli të ri “Four Seasons”.
Më në fund në vitin 67 pas Krishtit, nga fundi i mbretërimit të tij, ai mori talentin e tij në Greqi. Atje, si atlet, karrocier dhe aktor, ai mori pjesë në të gjitha lojërat greke, duke dalë i pari në çdo garë që merrte. Shkrimtarët romakë, nga satiristët deri te historianët seriozë, ishin të zëshëm në kundërshtimin e tyre ndaj gjithë kësaj.
Çfarë kishte ardhur nga Roma? Kur udhëheqësi i saj ishte i përgatitur të sakrifikonte dinjitetin e tij duke u ngjitur në dërrasa? Kritikë të tjerë vunë në dukje rolet e papërshtatshme që Nero zgjodhi të merrte. A ishte vërtet e përshtatshme që perandori të luante rolin e një lypsi të varfër, apo një nga të preferuarit e tij të veçantë, Canace in Labour, një heroinë tragjike që lindi fëmijën e vëllait të saj përpara se të vetëvritej me thikë kur u ekspozua inçesti i tyre.
Ata kundërshtuan gjithashtu agonitë që Neroni u shkaktoi audiencës së tij. Spektatorët me sa duket nuk u lejuan të largoheshin nga teatri ndërsa perandori po performonte.
Ishte ndoshta edhe më e sikletshme për gjyqtarët në ato gara greke, teatrale dhe sportive. Çfarë duhej të bënin kur sundimtari i tyre ishte një nga konkurrentët? Ishte e kuptueshme që ata vendosën thjesht ta shpallnin fituesin e çdo gare në të cilën ai hynte, por kjo ishte me koston e paraqitjes së tyre veçanërisht kur atij iu dha çmimi i parë në një garë karroce që ai as nuk e përfundoi.
Sa nga këto histori janë të vërteta është e vështirë të dihet. Disa prej tyre mund të jenë (nuk ia vlen të përpiqesh të pretendosh se perandori ishte krejtësisht i patëmetë). Por nëse Vespasiani vërtet u dëbua nga rrethi i Neronit pasi ishte gjumash, përjashtimi i tij nuk zgjati shumë. Sepse shumë shpejt perandori i dha atij një komandë të madhe ushtarake në Jude, nga ku ai bëri përpjekjen e tij të suksesshme për fronin.
Në çdo rast, asnjë nga anekdotat armiqësore nuk u shkrua gjatë jetës së Neronit. Me siguri disa njerëz që ishin dyndur me padurim për të parë shfaqjet e perandorit dhe më pas ofruan duartrokitje ngazëllyese, pohuan se kishin marrë pjesë vetëm me detyrim. Ka qenë gjithmonë aftësia e bashkëpunëtorëve për të ndryshuar melodinë e tyre kur bëhet politikisht e përshtatshme dhe shumica e romakëve ishin bashkëpunëtorë.
Ne nuk jemi brezi i parë që pyesim veten se sa të vërtetë janë udhëheqësit tanë. A ishte Rishi Sunak "i vërtetë" që pamë duke mbushur një makinë të lirë në një supermarket, apo një imitim jo shumë bindës i një njeriu të popullit? As nuk jemi të parët që pyesim veten nëse disa nga liderët tanë thjesht nxjerrin rreshtat e tyre nga një skenar i shkruar nga dikush tjetër duke shtuar pak më shumë se trillime të përshtatshme, nëse jo gënjeshtra flagrante. Kjo është ndoshta arsyeja pse këto histori të lashta na flasin edhe neve.
Anekdotat e qarkulluara për Neron ishin veçanërisht të pasura dhe të nuancuara. Si fillim, kufiri midis perandorit dhe pjesëve të tij të aktrimit u tregua shumë i paqartë. Disa nga ato role, si ai i lypsit të varfër, paraqiste një përplasje të vështirë me statusin e tij të lartë. Por shumë, në mënyra të ndryshme, ishin shumë të pakëndshëm pranë perandorit. Ky ishte sigurisht rasti me një tjetër nga rolet e tij të preferuara në skenë, Verbimi i Edipit, historia e mbretit mitik grek që vrau të atin dhe u martua me nënën e tij, përpara se të verbohej kur kuptoi se çfarë kishte bërë.
Do të kishte qenë e vështirë të humbiste ngjashmërinë me Neronin këtu, i cili në makinën romake të thashethemeve pretendohej se kishte qenë të paktën bashkëpunëtor në vrasjen e babait të tij, perandorit Klaudius, dhe më pas të kishte pasur një lidhje me nënën e tij, Agrippina. Situata e vërtetë nuk ishte se Neroni po vepronte. Ishte se ai po luante veten, sikur Boris Johnson të merrte një rol televiziv si një kufizues elegant me një numër të pacaktuar fëmijësh.
Ishte normale në botën e lashtë që aktorët të vishnin krijime shumë të stilizuara me shprehje të ndryshme për tragjedi dhe komedi. Por këto nuk ishin maskat që mbante Neroni. Ndonjëherë ai i bënte maska që mbronin tiparet e tij të dallueshme. Me fjalë të tjera, ai luajti rolin e djalit më të famshëm të incestit në mitologji, duke u dukur tamam si ai.
Pra, si mund ta dalloni ndonjëherë ndryshimin midis perandorit dhe karakterit të tij skenik? Ku mbaroi politika reale dhe ku filloi aktrimi? Ishte një problem i paraqitur 150 vjet më vonë nga sofisti grek Filostratus. Çfarë e ndante, pyeti ai, një aktor që luante një tiran në skenë dhe më pas donte të bëhej tiran në jetën reale nga një tiran në jetën reale, si Neroni, kush donte të luante një tiran në skenë? Vrima e zezë e tmerrshme në qendër të autokracisë romake ishte se ishte gjithmonë po aq e vështirë të dalloje një perandor nga një aktor, siç mund të jetë ndonjëherë për ne.
Sundimtarët dhe politikanët mund të duhet të jenë aktorë të mirë. Nero ndoshta kishte të drejtë për këtë. Por të gjitha ato anekdota të lashta shumëngjyrëshe ekspozojnë një makth të veçantë, i cili është po aq i rëndësishëm për ne sa edhe për romakët, që qytetarët mund të zbulojnë se sundimtarët e tyre nuk janë gjë tjetër veçse aktorë dhe se nuk mund të besosh asnjë fjalë që thonë./Zëri
