JAPONI- Kur ministri i Bujqësisë i Japonisë deklaroi se nuk i është dashur kurrë të blejë oriz sepse mbështetësit e tij i japin shumë si dhuratë, ai shpresonte t’i bënte të tjerët të qeshnin. Por, Taku Eto shkaktoi zemërim - dhe mjaftueshëm sa për ta detyruar të jepte dorëheqjen.
Japonia po përballet me krizën e parë të kostos së jetesës në dekada, e cila po godet një produkt bazë të dashur: orizin. Çmimi është më shumë se dyfishuar vitin e kaluar dhe varietetet e importuara janë të rralla.
Eto kërkoi falje, duke thënë se kishte shkuar "tepër larg" me komentet e tij të dielën në një aktivitet lokal për mbledhje fondesh. Ai dha dorëheqjen pasi partitë e opozitës kërcënuan me një mocion mosbesimi kundër tij.
Largimi i tij nga puna i jep një goditje të re qeverisë së pakicës të kryeministrit Shigeru Ishiba, e cila tashmë po përballej me rënien e mbështetjes publike.
Orizi mund të jetë një shkaktar i fuqishëm në Japoni, ku mungesat kanë shkaktuar trazira politike edhe më parë. Trazirat për shkak të kostos në rritje të orizit madje rrëzuan një qeveri në vitin 1918.
Pra, nuk është aq e habitshme që çmimet e orizit kanë një rol në rënien e ndjeshme të vlerësimeve të Ishibës.
“Politikanët nuk shkojnë në supermarkete për të bërë pazar, kështu që nuk e kuptojnë,”- i thotë BBC-së 31-vjeçarja Memori Higuchi nga shtëpia e saj në Yokohama.
Znj.Higuchi është nënë për herë të parë e një fëmije shtatëmuajsh. Ushqimi i mirë për rikuperimin e saj pas lindjes ka qenë thelbësor dhe vajza e saj së shpejti do të fillojë të hajë ushqime të ngurta.
"Dua që ajo të ushqehet mirë, kështu që nëse çmimet vazhdojnë të rriten, mund të na duhet të zvogëlojmë sasinë e orizit që unë dhe burri im hamë."
Një gabim që i kushton shumë?
Është një çështje e thjeshtë e ofertës dhe kërkesës, thotë ekonomisti bujqësor Kunio Nishikawa i Universitetit Ibaraki.
Por ai beson se kjo u shkaktua nga një llogaritje e gabuar e qeverisë.
Deri në vitin 1995, qeveria kontrollonte sasinë e prodhuar nga fermerët e orizit duke bashkëpunuar ngushtë me kooperativat bujqësore. Ligji u shfuqizua atë vit, por ministria e bujqësisë vazhdon të publikojë vlerësime të kërkesës në mënyrë që fermerët të shmangin prodhimin e tepërt të orizit.
Por, thotë Prof Nishikawa, ata gabuan në vitet 2023 dhe 2024. Ata vlerësuan se kërkesa ishte 6.8 milionë ton, ndërsa kërkesa aktuale, shton ai, ishte 7.05 milionë ton.
Kërkesa për oriz u rrit për shkak të numrit të shtuar të turistëve që vizituan Japoninë dhe një rritjeje të numrit të njerëzve që hanin jashtë pas pandemisë.
Por prodhimi aktual ishte edhe më i ulët se vlerësimi: 6.61 milionë ton, thotë Prof Nishikawa.
“Është e vërtetë që kërkesa për oriz u rrit ndjeshëm, për shkak të disa faktorëve - duke përfshirë faktin se orizi ishte relativisht i përballueshëm në krahasim me artikujt e tjerë ushqimorë dhe një rritje në numrin e vizitorëve të huaj”, tha një zëdhënës i ministrisë së bujqësisë për BBC-në.
"Cilësia e orizit nuk ishte e shkëlqyer për shkak të temperaturave jashtëzakonisht të larta, të cilat rezultuan gjithashtu në prodhim më të ulët të orizit."
Kultivimi i orizit nuk është më fitimprurës
Fermerët e orizit nuk kanë mundur të fitojnë para të mjaftueshme për shumë vite, thotë 59-vjeçari Kosuke Kasahara, familja e të cilit merret me bujqësi për breza me radhë.
Ai shpjegon se kushton afërsisht 18,500 jen (125.70 dollarë; 94.60 £) për të prodhuar 60 kg oriz, por kooperativa në zonën e tij të Niigatës në bregun perëndimor të Japonisë ofroi ta blinte atë vitin e kaluar për 19,000 jen.
"Deri tre ose katër vjet më parë, qeveria madje ofronte stimuj financiarë për bashkitë që pranonin të ulnin prodhimin e orizit", shton ai.
Zëdhënësi i ministrisë konfirmon se qeveria ka ofruar subvencione për ata që zgjedhin të prodhojnë grurë ose sojë në vend të orizit.
Ndërkohë, fermerët e rinj kanë zgjedhur të prodhojnë lloje të ndryshme orizi që përdoren për sake, biskota orizi ose për t’u dhënë ushqim bagëtive, sepse kërkesa për oriz në Japoni kishte rënë deri vitin e kaluar.
“U lodha duke u grindur me shitësit me pakicë ose restorantet që donin që unë të shisja oriz lirë për shumë vite,”- thotë Shinya Tabuchi.
Por kjo është përmbysur, me çmimin aktual për 60 kg oriz sot në 40,000 deri në 50,000 jen.
Ndërsa çmimet më të larta janë lajme të këqija për blerësit, kjo do të thotë që shumë fermerë në vështirësi më në fund do të jenë në gjendje të fitojnë para.
Por, ndërsa publiku u zemërua me rritjen e çmimeve, qeveria nxori në ankand disa nga rezervat e saj të emergjencës së orizit në mars, në përpjekje për të ulur çmimet.
Shumë vende kanë rezerva strategjike - rezerva të mallrave jetësore - të naftës bruto ose gazit natyror për t'u përgatitur për rrethana të jashtëzakonshme. Në Azi, shumë qeveri kanë gjithashtu rezerva orizi.
Në vitet e fundit, rezervat e orizit të Japonisë ishin shfrytëzuar vetëm pas fatkeqësive natyrore.
"Qeveria na ka thënë gjithmonë se nuk do të lironte rezervat e saj të orizit në rast emergjence për të kontrolluar çmimin, kështu që u ndiem të tradhtuar", thotë zoti Tabuchi.
Pavarësisht vendimit të rrallë të qeverisë për të nxjerrë në treg oriz, çmimet kanë vazhduar të rriten.
Përballimi i çmimeve në rritje
Kostoja e orizit është gjithashtu në rritje në Azinë Juglindore, e cila përbën pothuajse 30% të prodhimit global të orizit - presionet ekonomike, politike dhe klimatike kanë rezultuar në mungesa të tij vitet e fundit.
Megjithatë, në Japoni çështja është bërë aq serioze sa vendi ka filluar të importojë oriz nga Koreja e Jugut për herë të parë në një çerek shekulli, edhe pse konsumatorët preferojnë varietetet e kultivuara në vend.
Kryeministri Ishiba ka lënë të kuptohet gjithashtu zgjerimin e importeve të orizit amerikan, ndërsa qeveria e tij vazhdon të negociojë një marrëveshje tregtare me Uashingtonin.
Por blerës si znj. Higuchi thonë se nuk ka gjasa të blejnë oriz jo-japonez.
“Ne kemi thënë prodhim vendas për konsum vendas për një kohë të gjatë,”- thotë ajo. “Duhet të ketë një mënyrë që fermerët japonezë të jenë fitimprurës dhe konsumatorët të ndihen të sigurt duke qenë në gjendje të përballojnë produktet e rritura në vend.”
Kjo ka ndarë mendimet midis fermerëve.
“Mund të dëgjoni se industria po plaket dhe po tkurret, por kjo nuk është domosdoshmërisht e vërtetë,”- thotë z. Tabuchi, i cili beson se sektori është mbrojtur shumë nga qeveria.
"Shumë fermerë të moshuar mund ta përballojnë shitjen e orizit me çmim të lirë sepse kanë pensione dhe asete, por brezi i ri duhet të jetë në gjendje të fitojë para. Në vend që të garantojë të ardhurat e të gjithë fermerëve dhe të shtrembërojë tregun, qeveria duhet t'i lejojë fermerët jofitimprurës të falimentojnë."
Z. Kasahara nuk është dakord: "Bujqësia në zonat rurale si e jona ka të bëjë me të qenit pjesë e një komuniteti. Nëse i lëmë këta fermerë të dështojnë, zonat tona do të jenë në rrënim."
Ai argumenton se qeveria duhet të vendosë një çmim të garantuar blerjeje prej 32,000 deri në 36,000 jen për 60 kg oriz, i cili është më i ulët se çmimi i sotëm, por që gjithsesi u lejon fermerëve të jenë fitimprurës.
Dhe duke pasur parasysh atë që i ndodhi Etos, kjo është gjithashtu një temë e ndjeshme për politikanët.
Vendi do të mbajë zgjedhje të rëndësishme kombëtare këtë verë, kështu që është thelbësore të kënaqësh si konsumatorët ashtu edhe fermerët - veçanërisht të moshuarit në të dy kampet që kanë tendencë të votojnë më shumë.
