TIRANË-Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) në raportin e fundit për Shqipërinë, vlerëson rritjen ekonomike të vendit, po njëkohësisht paralajmëron për sfidat që do të ketë vendi si rrjedhojë e plakjes dhe emigracionit të shpejtë.
“Anëtarët vlerësuan se perspektiva mbetet e favorshme me rreziqe të balancuara gjerësisht, por vunë në dukje sfidat strukturore të lidhura me plakjen e popullsisë, emigracionin, produktivitetin e ulët dhe mangësitë në qeverisje. Pavarësisht ecurisë pozitive makroekonomike, Shqipëria përballet me sfida të rëndësishme strukturore. PBB-ja për frymë mbetet rreth një e katërta e niveleve të SHBA-së dhe BE-15, të ndikuar nga plakja e shpejtë e popullsisë dhe niveli i lartë i emigracionit. Zbatimi i reformave të thella, që përfshijnë përmirësimin e qeverisjes, forcimin e menaxhimit të financave publike, dhe rritjen e kapitalit njerëzor e produktivitetit, është thelbësor për të nxitur rritje afatgjatë dhe për të arritur harmonizimin ekonomik me standardet evropiane.”- deklaron FMN, në raportin e radhës për rishikimin e marrëveshjes me Shqipërinë.
Sa i përket vlerësimit në raport thuhet se ekspozimet e bankave ndaj kredimarrësve të mëdhenj dhe shtetit përfaqësojnë burime rreziku, ashtu si edhe zgjerimi i shpejtë i huadhënies së bankave në sektorin e pasurive të paluajtshme.
"Thellimi i tregjeve financiare dhe përmirësimi i mbikëqyrjes së institucioneve financiare jobankare (institucione financiare, që ushtrojnë veprimtaritë financiare, të përcaktuara në kuadrin ligjor dhe rregullativ, të tilla si kredidhënia, mikrokredia, faktoringu, qiraja financiare, blerje kredi me probleme, etj. janë çelësi për rritjen e elasticitetit dhe ruajtjen e integritetit.) Vigjilenca e vazhdueshme mbikëqyrëse është jetike duke pasur parasysh xhepat e cenueshmërisë në sektorin financiar lidhur me rritjen e kredisë në sektorin e pasurive të paluajtshme, si dhe me ekspozimet e mëdha të huamarrësve dhe sovranëve të bankave. Drejtorët theksuan se nevojiten reforma më të thella për të maksimizuar përfitimet nga procesi i pranimit në BE. Politikat duhet të fokusohen në rritjen e produktivitetit duke nxitur integrimin global të zinxhirit të vlerës, duke hequr barrierat ndaj rritjes së firmës dhe duke promovuar aksesin në huadhënien bankare,"-thuhet në raport.
Sipas FMN, Ekonomia shqiptare ka shënuar një performancë të mirë vitet e fundit, e mbështetur nga politika të kujdesshme makroekonomike. Prodhimi aktual është ndjeshëm mbi trendin e tij para pandemisë, falë një sektori turizmi në lulëzim. Politikat fiskale të kujdesshme kanë kontribuar në një ulje të dukshme të borxhit publik, ndërsa politika monetare proaktive, rënia e çmimeve globale të mallrave dhe forcimi i lekut kanë ndihmuar në uljen e inflacionit. Balancat e jashtme janë ngushtuar dukshëm.
Perspektivat për rritjen ekonomike pritet të mbeten solide. Pas një zgjerimi prej 3.9% në vitin 2023, rritja reale e PBB-së pritet të arrijë mesatarisht rreth 3.5% gjatë periudhës 2024–2029, e nxitur nga konsumatorët vendas, turizmi dhe aktiviteti ndërtimor. Inflacioni në fund të vitit 2024 pritet të jetë rreth 2%, nën objektivin prej 3% të Bankës së Shqipërisë (BSH). Megjithëse efektet bazë nga një rënie e ndjeshme mujore në fillim të vitit 2024 do ta shtyjnë përkohësisht inflacionin të rritet në gjysmën e parë të vitit 2025, një rikthim i qëndrueshëm në objektiv nuk pritet përpara vitit 2026, për shkak të nivelit të lartë të ngurtësisë në procesin e inflacionit në Shqipëri.
VLERËSIMI:
Drejtorët Ekzekutiv ranë dakord me pikën kryesore të vlerësimit të stafit. Ata përshëndetën performancën e fortë ekonomike të Shqipërisë së fundmi, të mbështetur nga politikat e kujdesshme makroekonomike dhe lulëzimi i turizmit. Drejtorët u pajtuan se perspektiva mbetet e favorshme me rreziqe të balancuara gjerësisht, por vunë në dukje sfida strukturore që lidhen me plakjen e shpejtë të popullsisë, emigracionin, produktivitetin e ulët dhe mangësitë e qeverisjes. Ata theksuan rëndësinë e ruajtjes së stabilitetit makroekonomik duke avancuar reformat për të përshpejtuar konvergjencën me BE-në dhe për të promovuar një rritje të qëndrueshme dhe gjithëpërfshirëse.
Drejtorët konsideruan se ruajtja e një suficiti primar vjetor modest krahas përpjekjeve të vazhdueshme për të forcuar menaxhimin e borxhit do të përforconte qëndrueshmërinë fiskale. Ndërsa përshëndetën përparimin në strategjinë afatmesme të të ardhurave të autoriteteve, ata theksuan se do të nevojiten reforma të qëndrueshme të administrimit të të ardhurave dhe politikave tatimore për të adresuar nevojat në rritje të shpenzimeve. Drejtorët theksuan se investimet publike dhe reformat e menaxhimit të rrezikut fiskal, veçanërisht lidhur me ndërmarrjet shtetërore dhe partneritetet publiko-private, mbeten kritike për transparencën fiskale.
Drejtorët ranë dakord se pasiguria rreth perspektivës kërkon një qasje të vazhdueshme të politikës monetare të varur nga të dhënat. Duke qenë se mbiçmimi i qëndrueshëm i lekut vlerësohet të jetë i nxitur kryesisht nga faktorët themelorë, drejtorët theksuan se kursi i këmbimit duhet të lejohet të përshtatet në mënyrë më fleksibël, me ndërhyrjen që shërben si një mjet plotësues për të adresuar luhatjet jothemelore. Peshimi i kujdesshëm i kostove dhe përfitimeve të akumulimit të mëtejshëm të rezervës do të ishte gjithashtu i rëndësishëm.
Drejtorët u pajtuan se vigjilenca e vazhdueshme mbikëqyrëse është jetike duke pasur parasysh xhepat e cenueshmërisë në sektorin financiar lidhur me rritjen e kredisë në sektorin e pasurive të paluajtshme, si dhe me ekspozimet e mëdha të huamarrësve dhe sovranëve të bankave. Ata inkurajuan autoritetet të sigurojnë pajtueshmëri të rreptë rregullatore dhe përafrim më të madh me standardet e BE-së dhe të përmirësojnë paketën e mjeteve makroprudenciale. Thellimi i tregjeve financiare dhe përmirësimi i mbikëqyrjes së institucioneve financiare jobankare janë çelësi për rritjen e elasticitetit dhe ruajtjen e integritetit.
Drejtorët theksuan se nevojiten reforma më të thella për të maksimizuar përfitimet nga procesi i pranimit në BE. Politikat duhet të fokusohen në rritjen e produktivitetit duke nxitur integrimin global të zinxhirit të vlerës, duke hequr barrierat ndaj rritjes së firmës dhe duke promovuar aksesin në huadhënien bankare. Përpjekjet e mëtejshme për të përditësuar programet e arsimit dhe trajnimit, avancimi në axhendën dixhitale, nxitja e pjesëmarrjes së femrave në fuqinë punëtore dhe diversifikimi i burimeve të energjisë së rinovueshme do të ishin gjithashtu të rëndësishme. Drejtorët theksuan se investimet e vazhdueshme në infrastrukturë dhe reformat e qeverisjes – duke përfshirë zbatimin e Strategjisë Antikorrupsion 2024–30 dhe zbatimin e mëtejshëm të standardeve ndërkombëtare LPP/LFT – janë prioritetet kryesore.
