DUBAI- Liderët botërorë pritet që të mblidhen në COP28 në Dubai dhe ndaj ka një ndjenjë urgjence për të kufizuar emetimet, me qëllim për të frenuar ndikimet e rënda të ndryshimit të klimës. Shumë prej qeverive të vendeve të mëdha të botës janë zotuar të zvogëlojnë emetimet e tyre të gazeve serrë, në mënyrë që të mbajnë nivelet e ngrohjes globale nën një rritje prej 1.5C në raport me nivelet para-industriale.
Pas muajsh të nxehtë rekord, 2023 rezultoi viti më i nxehtë në glob. Dhe shkencëtarët tani parashikojnë që temperaturat mesatare globale të kalojnë pragun 1.5C brenda pesë viteve të ardhshme. Jo të gjitha vendet mund të përballojnë në mënyrë të pavarur të njëjtat veprime për reduktimin e emetimeve. Disa vende më pak të pasura vendosin dy qëllime të ndryshme - njërin që synojnë ta përmbushin plotësisht vetë, dhe një më ambicioz, që synojnë ta përmbushin nëse arrijnë të marrin mbështetje nga donatorë të pasur. Por debati i emetimeve është më i nuancuar sesa reduktimet e thjeshta.
Përgjegjësia historike për ndryshimet klimatike nuk ndahet në mënyrë të barabartë në të gjitha kombet. Një grup studiuesish të pavarur në Climate Action Tracker, kanë krijuar një metodë për të llogaritur ato që ata i quajnë objektivat e "pjesës së drejtë", të cilat marrin parasysh kontributet historike të një vendi në emetimet totale globale, si dhe nivelet e tyre aktuale. Vendet që kanë kontribuar vetëm një sasi margjinale në totalin e përgjithshëm kanë një përgjegjësi më të vogël se ato që kanë qenë emetuese të mëdha për shumë vite. Më poshtë po paraqesim sesi disa vende që po luftojnë ndryshimet klimatike.
Kina
Kina është emetuesi më i madh vjetor në botë i gazeve serrë. Dhe ndërsa ajo është më pak përgjegjëse për kontributet në ngrohjen globale, rritja e shpejtë ekonomike e Kinës në vitet e fundit ka filluar të prishë këtë ekuilibër. Një pjesë e kësaj rritjeje ka shkuar paralelisht me tranzicionin më të shpejtë në botë drejt energjive të rinovueshme. Kina kryeson në botën në adoptimin e energjisë diellore, të erës dhe atë elektrike. Por ajo ka vazhduar të mbështetet shumë tek qymyri. Për më tepër, Kina - emetuesi kryesor në botë i metanit - nuk i është bashkuar ende më shumë se 150 vendeve që kanë nënshkruar për Betimin Global të Metanit, i cili synon të ulë emetimet e metanit me 30% deri në vitin 2030.
SHBA
Pas Kinës, Shtetet e Bashkuara renditen të dytat për emetimet vjetore. Ndryshimet e fundit të politikave kanë ndërmarrë hapa drejt përmbushjes së objektivave të saj. Akti i Reduktimit të Inflacionit ishte investimi më i madh i vendit në veprimin e klimës. SHBA, në një deklaratë të përbashkët me Kinën përpara COP28 premtoi se të dy vendet do të rrisin bashkëpunimin e tyre për çështje të tilla si ulja e metanit dhe trefishimi i marrjes së energjisë së rinovueshme. Megjithatë, deklarata dështoi në vendosjen e objektivave të reja ambicioze. Bernice Lee, një anëtare e shquar në Chatham House dhe një eksperte për Kinën, i tha BBC-së në kohën e deklaratës: "Dyshimi im është se është provuar të jetë shumë e vështirë të gjesh formën e gjuhës që funksionon për të dyja vendet. Por megjithatë, mendoj se është mirë që ata kanë një deklaratë që fokusohet në gjërat për të cilat bien dakord, që janë, padyshim, burimet e rinovueshme dhe metani. Por SHBA-ja është ende shumë larg arritjes së qëllimeve të deklaruara të emetimeve dhe ka vazhduar të miratojë projekte të reja të shpimit të naftës në Gjirin e Meksikës.
Brazili
Presidenti Luiz Inácio Lula da Silva ka bërë disa përparime në përmirësime, pas shkatërrimit të Amazonës, që ndodhi nën udhëheqjen e paraardhësit të tij, Jair Bolsonaro. Në nëntor 2023, Instituti Kombëtar i Brazilit për Kërkimet Hapësinore njoftoi se shpyllëzimi në Amazona ka arritur nivelin më të ulët të gjashtë viteve dhe qeveria po bën thirrje për krijimin e një fondi pyjor në COP28, për të nxitur kombet e tjera për të reduktuar shpyllëzimin.
Brazili ka reduktuar premtimin e tij për emetimet, por vazhdon kërkimin e naftës dhe planifikon të përafrohet më tepër me politikat e OPEC-ut në të ardhmen, duke minuar ambiciet e shpallura. Brazili ka rideklaruar objektivat e tij të emetimeve, por ai vazhdon kërkimin e naftës dhe planifikon të përafrohet më ngushtë me OPEC-un në të ardhmen.
Mbretëria e Bashkuar
Pjesa më e madhe e suksesit të Mbretërisë së Bashkuar në uljen e emetimeve të saj ka ardhur nga dekarbonizimi i sektorit të energjisë - duke kaluar nga qymyri drejt gazit natyror dhe, së fundmi, burimeve të rinovueshme. Objektiva ambicioz neto zero janë vendosur gjithashtu nga administratat e mëparshme. Por në vitin 2023, Komiteti i pavarur i Ndryshimeve Klimatike i Mbretërisë së Bashkuar zbuloi se vetëm 20% e reduktimeve të emetimeve të nevojshme për të përmbushur Buxhetin e Gjashtë të Karbonit të Mbretërisë së Bashkuar në 2035, ishin mbuluar nga politika të qëndrueshme.
Dr Mark Maslin, profesor i sistemeve tokësore në UCL, i tha BBC: "Progresi i Mbretërisë së Bashkuar drejt shkuarjes në zero neto ka qenë i dobët në vitin 2023. Kjo për shkak se qeveria ka dobësuar shumë nga politikat e saj të gjelbra dhe ka dhënë licenca të reja të naftës dhe gazit, të cilat janë të papajtueshme me një të ardhme që shkon drejt zeros", shtoi ai. Qeveria tha se licencat do të ngadalësonin rënien e prodhimit vendas të naftës dhe gazit dhe do të siguronin furnizimin e brendshëm me energji.
Disa zhvillime të fundit globale kanë qenë pozitive. Në ditën e parë të COP28, palët ranë dakord të zbatonin një fond të veçantë të humbjeve dhe dëmeve, i parë si një fitore e madhe për vendet në zhvillim, në veçanti. Këto para do të ndihmojnë vendet më të varfra të përballen me shkatërrimin e shkaktuar nga stuhitë dhe thatësirat, të cilat pritet të përkeqësohen me ndryshimet klimatike.
Për herë të parë, vendet kanë rënë dakord të përfshijnë emetimet e gazit serrë nga ushqimi dhe bujqësia në planet e tyre kombëtare për të trajtuar ndryshimet klimatike. Bota ka parë gjithashtu shfrytëzimin mbresëlënës të burimeve të energjisë së pastër, me zgjerime rekord vjetore në kapacitetin diellor dhe të erës, sipas Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë.
Dhe në javën e parë të COP28, rreth 100 vende janë zotuar të trefishojnë përdorimin e energjisë së rinovueshme, deri në fund të dekadës. Megjithatë, rritja e energjisë së pastër nuk ka parë një rënie të ngjashme në përdorimin e karburanteve fosile. Madje në disa vende po zgjerohet. Pavarësisht objektivit, ka ende shumë përparim të nevojshëm./ZËRI/
