DURRËS- Grupet mjedisore denoncuan atë që ata e quajtën heshtje të autoriteteve shqiptare dhe mungesë progresi në një hetim për mbetjet e dyshuara si toksike. Një total prej 102 kontejnerë, që besohet se ishin të mbushura me mbetje të dyshimta, u shkarkuan në portin e Durrësit nga një anije konteinerësh me flamur turk në nëntor dhe u dërguan në një "lokacion të sigurt". Kështu thanë autoritetet shqiptare.
Ishte planifikuar që përmbajtja e kontejnerëve të analizohej nga laboratorë të pavarur. Por Rrjeti i Veprimit të Bazelit (BAN) dhe OJQ mjedisore "Milieukontakt Albania" bënë me dije për mediat e huaja se nuk dinë deri në cilën pikë kanë shkuar hetimet.
"Ne nuk jemi të sigurtë që mostrat janë marrë dhe analizat janë kryer. Nëse ka filluar është shqetësuese që marrja e mostrave nuk është bërë publikisht dhe me protokollet e duhura dhe procedurat zinxhir të ruajtjes së ndjekur. Trafikimi i paligjshëm i mbetjeve të rrezikshme është një çështje serioze që kërkon sanksione penale sipas traktatit që Shqipëria ka nënshkruar. Nuk është e pranueshme të pretendohet se nuk ka ndodhur dhe shpresojmë se do të harrohet,"-bënë me dije organizatat.
Sipas rregullave të Konventës së Bazelit, e cila përfshin Shqipërinë dhe Tajlandën si Palë pjesëmarrëse, eksporti i mbetjeve të rrezikshme mund të bëhet vetëm me pëlqimin me shkrim të vendeve eksportuese, vendeve transitore dhe vendeve importuese. Sipas BAN dhe Milieukontakt, çështja e përgjegjësisë dhe përgjegjësisë penale nuk mund të injorohet më. Grupet e shohin shumë të parregullt që pas kaq shumë javësh asgjë nuk është raportuar.
BAN i kishte ofruar më herët Prokurorisë së Durrësit informacion në një deklaratë dëshmie, e cila përfshinte fotografitë e sinjalizuesit dhe deklaratat origjinale të mbetjeve që po ngarkoheshin në portin e Durrësit, si dhe të dhëna kampionimi që tregonin nivele të larta të ndotjes nga objekti marrës i propozuar në Tajlandë. Dhe të gjithë numrat e kontejnerëve të mbetjeve të përfshira, duke përfshirë numrat e kontejnerëve të 110 kontejnerëve të tjerë të dërguar më herët në vitin 2024 në Kinë, të cilat Kina i kishte sekuestruar si importe të paligjshme të mbetjeve. BAN gjithashtu i kishte referuar autoritetet në disa laboratorë të shkëlqyer në BE që mund të analizonin mbetjet. Por, pavarësisht se Milieukontakt e solli dëshminë personalisht, në Prokurorinë e Durrësit, zyra refuzoi të pranonte informacionin duke thënë se ai duhej të dorëzohej personalisht nga BAN si autor. BAN, i cili nuk ka personel në Shqipëri, por përkundrazi është i vendosur në Shtetet e Bashkuara, më pas i ofroi të dërgonte një deklaratë të betuar dhe të noterizuar në zyrën e Durrësit duke pohuar të vërtetën e dëshmisë, por kjo ofertë u shpërfill.
Organizatat kërkojnë përgjigje për 5 pyetje si nga Ministria e Mjedisit ashtu edhe nga Prokuroria.
1. Cili është shkaku i vonesës në raportimin e progresit në këtë rast? Kur do të vijnë lajmet?
2. Cilat janë planet e kampionimit dhe analizës për materialin në bordin e kontejnerëve të sekuestruar.
3. Cili është përcaktimi nëse eksporti ka qenë apo jo i paligjshëm. Nëse po, pse ishte i paligjshëm dhe kush është përgjegjës? Nëse jo ilegale, pse jo?
4. Cilat janë mësimet e nxjerra nga ky skandal dhe çfarë hapash janë marrë për të siguruar që kjo të mos përsëritet?
5. Cili është plani për 102 kontejnerët e materialit që qëndrojnë tani në Porto Romano pasi të jenë testuar? Si do të asgjësohen? Po kështu, cili është plani për 110 kontejnerët me material të ngjashëm që ndodhen tani në Kinë. Si do të asgjësohen?
Trafikimi i paligjshëm i mbetjeve të rrezikshme është një çështje serioze që kërkon sanksione penale. E kontaktuar nga AFP, prokuroria e Durrësit tha se hetimet për ngjarjen po vijojnë me prioritet. Por nuk kanë dhënë detaje. Sipas ambientalistëve, deri tani të gjitha indikacionet tregojnë se mbetjet vijnë nga fabrikat e çelikut Kurum në Elbasan, ndërsa destinacioni ishin vendet e treta. Dërgesa e mbetjeve industriale nga vendet perëndimore për t'u përpunuar diku tjetër vlerësohet të jetë midis 44 miliardë dhe 70 miliardë eurove (46 miliardë deri në 74 miliardë dollarë) në vit.
Si erdhi sinjalizimi i anijeve me mbetje industriale?
Sipas dokumenteve zyrtare të shqyrtuara nga AFP, kontejnerët ishin mbushur me materiale mbeturinash që ishin vendosur për t'u përpunuar dhe shkatërruar larg brigjeve të Evropës. Materiali i depozituar në 102 kontejnerët e kishte origjinën nga uzina e çelikut Kurum International në pronësi turke në Elbasan, Shqipëri. Mbetjet u blenë fillimisht nga kompania shqiptare Sokolaj, e cila më pas ia shiti materialin filialit të saj në Kroaci, GS Minerals, me ngarkesën që do të shkarkohej në Tajlandë për përpunim.
Sipas dokumenteve të parë nga AFP, Sokolaj i etiketoi mbetjet si "oksid hekuri" një substancë që nuk është e ndaluar për dërgesë ose që konsiderohet e rrezikshme. Një analizë e substancës në kontejnerë u krye nga një laborator kroat me bazë në Zagreb, sipas Sokolajt. Kur u kontaktua nga AFP, laboratori refuzoi të komentonte, duke thënë se "informacioni mund t'u jepet vetëm klientëve". Vetë Sokolaj nuk i është përgjigjur pyetjeve se çfarë ka në kontejnerë. Kompania dhe filiali i saj kroat refuzuan të dyja kërkesat e AFP për koment.
Një sinjalizues kishte telefonuar rrjetin e Bazelit për të raportuar se kontejnerët mbanin jo vetëm oksid hekuri, por edhe mbetje toksike.
BAN (Rrjeti i Veprimit të Baselit) i kërkoi Maersk që të ndalonte anijet kur ato ishin pranë bregut të Afrikës së Jugut. Anijet nuk u përgjigjën dhe fikën transponderët e tyre ndërsa lundronin për në Singapor, sipas BAN. BAN më pas njoftoi autoritetet tajlandeze, të cilët refuzuan të lejonin hyrjen e kontejnerëve. Në fund të gushtit, 102 kontejnerët në bordin e dy anijeve u nisën për në Evropë dhe mbërritën në Shqipëri në fund të shtatorit, më ekzaktësisht më datë 28. Që nga dhënia e alarmit, në Shqipëri, prokurorët kanë hapur një hetim për incidentin në bashkëpunim me Zyrën Evropiane Kundër Mashtrimit (OLAF) dhe partnerët ndërkombëtarë. Prokuroria e Durrësit, po verifikon dokumentacionin e plotë dhe autorët e shkeljes së rëndë. Po ashtu, nga hetuesit në Shqipëri janë marrë edhe mostra nga oxhakët e fabrikës "Kurum" për t'i krahasuar më pas me mostrat që do të merren nga konteinerët./ZËRI
