SHBA- Astronautët e NASA-s Butch Wilmore dhe Suni Williams më në fund u kthyen në Tokë nga Stacioni Ndërkombëtar i Hapësirës. Fillimisht ata ishin planifikuar të kalonin vetëm 8 ditë në hapësirë, por një problem teknik me anijen kozmike i bllokoi atje pa një datë kthimi.
Por si ishte jeta për dyshen që papritur kaluan 9 muaj të tërë 400 kilometra larg sipërfaqes së planetit?
Sipas një artikulli të ri të BBC-së, 59-vjeçari dhe 62-vjeçarja e mbushën kohën e tyre me punë mirëmbajtjeje të anijes, eksperimente dhe shëtitje në hapësirë. Ata gjithashtu patën mundësinë të shihnin Diellin duke lindur dhe perënduar aqherë sa nuk i numëruan dot. Kjo sepse stacioni hapsinor bën 16 rrotullime rreth Tokës çdo 24 orë dhe ofron pamje nga 16 lindje dhe perëndime të diellit.
Siç komentoi Sunny, kjo përvojë dhe koha e mjaftueshme që ajo kishte në një hapësirë larg Tokës e ndihmoi të "hapte mendjen" dhe të mendonte pak më ndryshe.
"Ne kemi një planet dhe duhet ta mbrojmë atë."
Megjithatë, gjatë qëndrimit të tyre në Stacionin Hapësinor, ata nuk u ndjenë larg shtëpisë falë aq shumë njerëzve që i dërguan mesazhe nga Toka. Nga fundi i shtatorit ata pritën në stacion edhe Nick Hague dhe Aleksandr Gorbunov. Madje, astronautët patën mundësinë të votojnë në zgjedhjet amerikane, duke i dërguar votat e tyre përmes satelitëve me një sistem të veçantë enkriptimi.
"Është një detyrë shumë e rëndësishme që kemi si qytetarë,”-shtoi Sunny.
Qëndrimi i zgjatur në kushtet e gravitetit zero ishte një provë jo vetëm për gjendjen e tyre mendore, por edhe për trupin e tyre. Të dy duhej të ushtroheshin të paktën dy orë në ditë për të mos lejuar të ndodhte humbja e densitetit të kockave.
"Të paktën, në gravitet zero nuk të dhembin nyjet dhe kjo është një gjë e mirë,"-shtoi Butch.
Sapo mbërritën në Tokë ishte personeli i NASA-s që i priste dhe i vendosi menjëherë në barela, sepse ishin ende shumë të dobët për të ecur. Shumë teste do të pasojnë në qendrën e NASA-s në Hjuston.
Por çfarë mund të tregojnë testet?
Vizioni dhe funksioni mendor
Mungesa e peshës bën që lëngu të grumbullohet në kokë, gjë që rrit presionin në sy. Një mundësi shumë e mundshme, duke qenë se qëndrimi në kushte mikrograviteti zgjatet, është ndryshimi i formës së syrit me ënjtje të nervit optik. 70% e astronautëve kanë raportuar shikim të paqartë, një problem që mund të bëhet i përhershëm. Natyrisht, sa më gjatë të jetë qëndrimi në hapësirë, aq më të rrezikshme bëhen ndryshimet për astronautët. Në të njëjtën kohë, presioni nga lëngu brenda kafkës, stresi dhe mungesa e gjumit mund të shkaktojnë një rënie të funksionit mendor. Astronautët përgjigjen më ngadalë, kanë mangësi në kujtesë dhe vëmendje.
Probleme muskuloskeletore dhe peshë
Mikrograviteti relakson së tepërmi muskujt dhe skeletin e njeriut. Një astronaut i moshës 30 deri në 50 vjeç do të humbasë gjysmën e forcës së tij dhe do ta rifitojë atë pas të paktën gjashtë javësh kur të kthehet në Tokë. Muskujt lodhen më pak sepse nuk punojnë mjaftueshëm dhe gradualisht atrofizohen, ndërkohë që zvogëlohet edhe dendësia e kockave. Për këtë arsye, NASA rekomandon të paktën dy orë stërvitje në ditë për astronautët. Në Tokë, humbja e densitetit të kockave nuk korrigjohet aq lehtë dhe, siç pranojnë ekspertët, kjo mund të jetë e përhershme.
Ruajtja e peshës së tyre rezulton të jetë një detyrë e vështirë për astronautët. Ata shpesh ndiejnë të përziera dhe humbasin shqisën e nuhatjes dhe shijes, duke rezultuar në humbje të oreksit. Për këtë arsye, ata ndjekin një dietë me shumë kalori.
Uji në trup
Në kushtet e mungesës së peshës, uji në trupin tonë, i cili përbën rreth 70% të peshës, sillet në mënyrë të çuditshme. Mbi 5 litra ujë "migrojnë" në kokë, gjë që, nga ana tjetër, e bën fytyrën të duket e fryrë dhe këmbët të vogla dhe të dobëta "si të pulës". Edhe pse këto probleme zhduken 2-3 ditë pas kthimit në Tokë, ato lënë pas probleme serioze. Me rrjedhjen e ujit drejt pjesës së sipërme të trupit, rritet rreziku i mpiksjes së gjakut.
Rrezatimi
Edhe pse ISS ka mbrojtje që mbron nga rrezatimi në hapësirë, mjedisi është qartësisht më i ngarkuar se në Tokë. Në praktikë, raporton Daily Mail, në një javë në hapësirë trupi "merr" aq sa në një vit në Tokë , dhe në fakt, në hapësirë burimet e rrezatimit radioaktiv janë "më të ashpra" se në Tokë. Nuk përjashtohet dëmtimi i ADN-së me efekte që mund të arrijnë kancerogjenitet, siç është edhe dëmtimi i sistemit nervor.
Zemra dhe lëkura
Në hapësirë, zemra gjithashtu atrofizohet , duke mos pasur nevojë të punojë aq shumë sa në Tokë, ndërsa sasia e gjakut gjithashtu zvogëlohet. Mikrograviteti gjithashtu ndikon seriozisht në lëkurën e astronautëve. Epiderma, shtresa e jashtme e lëkurës, bëhet 20% më e hollë, ndoshta për shkak të gravitetit të reduktuar, duke kufizuar aftësinë natyrale për t'u rigjeneruar. Skuqjet janë gjithashtu më të zakonshme, ndërsa plagët shërohen më ngadalë.
Si bëhet ndyshimi?
Programi i restaurimit të shëndetit për astronautët zgjat 45 ditë nga momenti që ata tërhiqen në Tokë dhe ka të paktën tre faza. Shqetësimi i parë është që astronautët të rifitojnë forcën, fleksibilitetin dhe të fillojnë të ecin përsëri. Ata duhet të rifitojnë ekuilibrin kur ecin dhe të ecin në mënyrë korrekte dhe të koordinuar duke bërë gjithashtu ushtrime: si qëndrimi në njërën këmbë, squats, apo dhe ngritja e këmbëve.
Në fazën e dytë, rehabilitimi fokusohet në ushtrimet forcuese për trupin, si dhe ushtrime për zemrën, si rutine, biçikletë, etj. Kjo pasohet nga faza e tretë dhe më e gjatë, e cila përsëri i lejon astronautët të bëjnë detyrat e përditshme, si dhe ushtrime me intensitet të lartë, si ngjitja dhe ngritja e peshave. Për fat të mirë, brenda 45 ditësh astronautët kanë rifituar fuqinë e tyre. Por nëse ka probleme serioze me masën kockore, rikuperimi mund të zgjasë shumë më gjatë ose të vonohet përgjithmonë./ZËRI
