TIRANË- Emërimi i Fatmir Velajt si ambasador i Shqipërisë në Austri në vitin 2023 po bëhet gjithnjë e më shumë një fuçi baruti diplomatike dhe politike. Çështja 'Velaj' po shkakton shumë polemika në Ministrinë e Jashtme të Austrisë dhe është kthyer në një çështje politike dhe po e vë qeverinë e re federale në një situatë të pasigurt.
Fatmir Velaj (i njohur në Shqipëri si Fate Velaj) u emërua ambasador i Shqipërisë në Vjenë në korrik 2023, kur Republika e Shqipërisë e emëroi zyrtarisht atë si pasardhës të ambasadorit Roland Bimo. Biografia e Velajt në pamje të parë duket meteorike. Ish-azilkërkuesi nga Traiskirchen mori jo vetëm Dekoratën e Artë të Meritave të Republikës së Austrisë, por edhe titullin “Profesor”. Sipas certifikatës së çmimit të datës 13 dhjetor 2019, ai u nderua për arritjet e tij si “piktor, fotograf, shkrimtar, publicist, menaxher kulturor dhe kurator ekspozite”.
Në vitin 2024, emërimi i Velajt si ambasador u vu në pikëpyetje nga anëtari i atëhershëm i Këshillit Kombëtar, Helmut Brandstätter.
Përgjigja zyrtare e Ministrisë së Jashtme i konfirmoi dyshimet. Prandaj, Ambasada Shqiptare kërkoi një marrëveshje diplomatike më 27 korrik 2023. Ministria e Jashtme në Austri zbuloi se i emëruari kishte shtetësi austriake dhe shqiptare dhe kishte qenë aktiv në Austri në të kaluarën. Të dyja këto detaje janë të papajtueshme me dispozitat e Konventës së Vjenës për Marrëdhëniet Diplomatike.
Vetëm më 19 mars 2024, ambasada shqiptare njoftoi se Velaj kishte hequr dorë nga shtetësia austriake, duke i hapur kështu zyrtarisht rrugën akreditimit. Që më 3 prill 2024, presidenti dha miratimin e tij për ambasadorin e ri. Më 26 qershor 2024, Velaj më në fund dorëzoi letrat kredenciale. Kjo do të thotë se pavarësisht viteve të punës në Austri, pavarësisht shtetësisë së dyfishtë dhe pavarësisht nga një të kaluar si biznesmen në vendin e tyre, Velaj u akreditua.
Por dyshimet janë ngritur edhe lidhur me përshtatshmërinë e Velajt në postin që i është besuar ku diskutohet mundësia e ndërhyrjes politike. Ka dyshime se një anëtar i qeverisë mund të ketë ndërhyrë në favor të Velajt. Përmendet në mënyrë specifike ministrja Federale e atëhershme për Çështjet e BE-së dhe Kushtetutës, Karoline Edtstadler. Kjo do të thotë se Velaj nuk është i vetmi fokus. Lind dyshimi se pas emërimit qëndron një rrjet i errët lobimi politik dhe oportunizmi diplomatik. Sipas dosjeve të brendshme të Ministrisë së Jashtme, Velaj mësohet se ka ndërhyrë personalisht në Ministrinë e Jashtme në Austri në disa raste. Në interes të transparencës politike, i gjithë procesi duhet të rishqyrtohet.
Pyetja kryesore është nëse ka pasur ndonjë ndikim të padrejtë në emërimin e tij si ambasador?
Nëse do të ishte kështu, shkarkimi do të ishte pothuajse i pashmangshëm.
Një hap i tillë do të kishte rëndësi edhe në nivel ndërkombëtar. Kjo mund të çojë në tensione diplomatike me Tiranën dhe të ngrejë hije dyshimi lidhur mbi standardet e politikës së jashtme austriake. Shumë pyetje mbeten pa përgjigje në rastin Velaj. Por një gjë është tashmë e qartë – nëse rezulton se një kandidat i papërshtatshëm është emëruar ambasador përmes ndërhyrjes politike, kjo gjë do të shkaktojë një skandal diplomatik me pasoja të konsiderueshme. Dhe një gjë tjetër është po aq e sigurt: kjo çështje nuk mund të fshihet thjesht në aspektin e politikës së jashtme.
