TIRANË- "Gen Z" ka treguar vitet e fundit se janë kthyer në "mbretërit" e vendosjes së trendeve. Na tregojnë si të hamë, çfarë të veshim, si të ushtrohemi dhe si të jetojmë më mirë. Një mjet bazë për sa më sipër janë sigurisht mediat sociale, të cilat janë mënyrat sesi miliona të rinj komunikojnë lidhur me çfarë ndodh në jetën e tyre të përditshme.
Gjatë viteve të karantinës, një "lojtar" shumë i zgjuar në industrinë e modës ka përfituar pikërisht nga kjo e dhënë; është Shein, një nga kompanitë më të mëdha të modës së shpejtë (fast fashion). Kjo kompani kineze me pakicë në internet e ka kthyer përvojën e blerjeve dixhitale në një cikël problematik të zbulimit të produkteve të reja dhe disponueshmërisë së lehtë dhe të menjëhershme. Kostot janë tepër të ulëta dhe janë pikërisht këto çmime që e bëjnë lider në llojin e saj. Marketimi rritet kur ndikues në rrjetet sociale tregojnë "Shein hauls", duke treguar "male" me veshje të përballueshme në video që shpesh bëhen virale.
Me përdorues që numërohen në miliona, Shein e ka rritur shtrirjen e tij në mënyrë eksponenciale që nga viti 2017. Në fakt, në vitin 2023, tregu regjistroi 88.8 milionë përdorues, më shumë se 30 herë më shumë se 2.8 milionë që kishte në 2017. Përveç kësaj, që nga prilli 2022, Shein thuhet se ka mbledhur 1 miliardë dollarë. Kompania është vlerësuar në 100 miliardë dollarë – më shumë se vlera e kombinuar e titanëve H&M dhe Zara dhe më shumë se çdo kompani private në botë përveç SpaceX.
Por çfarë fshihet pas kësaj fame, njohjeje dhe adhurimi mbarëbotëror të publikut? Si arrin kjo kompani të ofrojë çmime kaq të ulëta, kaq shumë veshje në dispozicion të miliona përdoruesve?
Joshja e çmimeve të ulëta të Shein-it
Rritja meteorike e Shein-it mund t'i atribuohet kombinimit të tij të pamposhtur të artikujve që janë në modë dhe çmimeve të ulëta. Kjo kompani ka moton "shiko tani, blej tani" dhe u ofron përdoresëve mundësinë që të ndjekin tendencat e modës pa boshatisur kuletat e tyre. Gen Z, brezi i njohur për entuziazmin që ka për trendet e ka 'përqafuar' kompaninë që nuk i dëmton buxhetin. Pse? Thjeshtë fare, sepse një këmishë mund të kushtojë deri në 5 dollarë, ndërsa fustanet dhe aksesorët shpesh janë nën 20 dollarë.
"TikTok" është bërë platforma kryesore e Shein, ku "Shein hauls" - video që tregojnë përdoruesit që shpaketojnë porosi të mëdha - shërbejnë si reklamë falas. Ekzaltimi është i dukshëm: përdoruesit janë të etur të shfaqin vëllimin e madh të artikujve që mund të blejnë për më pak se 100 dollarë, duke promovuar një ide të bollëkut që rezonon në një botë me tendenca të shpejta.
Kostoja e fshehur: Ndikimi në mjedis
Megjithatë, nën sipërfaqen e shndritshme qëndron një realitet i zymtë. Çmimi real i përballueshmërisë së Shein paguhet përmes dëmtimit të konsiderueshëm mjedisor. Moda e shpejtë, nga vetë natyra e saj, mbështetet në ciklet e shpejta të prodhimit dhe në materialet e disponueshme. Shein mishëron këtë model, duke prodhuar pëlhura të lira, sintetike që përdoren për të ulur kostot, por vijnë me një çmim të lartë për mjedisin.
Këto materiale, kryesisht poliester dhe përzierje të tjera sintetike, kontribuojnë në nivele të larta të ndotjes mikroplastike. Sa herë që këto rroba lahen, ato derdhin mikrofibra që hyjnë në rrugët ujore dhe përfundojnë në oqeane. Sipas një raporti të Unionit Ndërkombëtar për Ruajtjen e Natyrës (IUCN), rreth 35% e mikroplastikës në mjediset detare shkaktohet nga pëlhurat sintetike.
Për më tepër, modeli i biznesit i Shein inkurajon mbikonsumimin dhe hedhjen e rrobave. Rrobat që mund të blihen me çmim të ulët shpesh hidhen po aq lehtë. Rezultati? Malet e mbetjeve. Fondacioni "Ellen MacArthur" vëren se më pak se 1% e materialit të veshjeve riciklohet në veshje të reja, ndërsa pjesa tjetër ose digjet ose lihet të dekompozohet, duke lëshuar gazra të dëmshëm serë.
Praktikat e punës
Çmimet e ulëta që tërheqin kaq shumë njerëz në Shein janë të mundshme vetëm falë masave për uljen e kostove. Modeli i prodhimit të Shein mbështetet një rrjet të gjerë furnizuesish dhe nënkontraktorësh, duke e bërë të vështirë monitorimin e kushteve dhe sigurimin e pajtueshmërisë me standardet etike të punës. Raportet hetimore dhe ankesat kanë zbuluar kushte shfrytëzuese të punës në disa fabrika të lidhura me zinxhirin e prodhimit të Shein. Shkeljet përfshijnë orë të gjata pune, mjedise të pasigurta dhe paga.
Ndërsa Shein i është përgjigjur presionit publik duke premtuar përmirësime të kushteve të punës, kritikët argumentojnë se këto masa nuk kanë transparencë dhe ndikim real.
A ka zgjidhje?
Rritja e Shein përmbledh si zgjuarsinë ashtu edhe rrezikun e natyrshëm në kulturën moderne të konsumatorit. Ai pasqyron një brez që është i aftë të gjejë zgjidhje kreative për nevojat e tyre duke përdorur teknologjinë, komunitetin dhe ndikimin, por edhe një brez që duhet të përballet me shkëputjen midis vlerave morale dhe zakoneve të blerjes.
Suksesi i markës duhet të ngrejë pyetje më të thella në lidhje me drejtimin e industrisë së modës: Për çfarë po paguajmë në të vërtetë dhe kush e përballon atë kosto?/ZËRI
