STOKHOLM- Çmimi Nobel në mjekësi iu dha Victor Ambros dhe Gary Ruvkun për zbulimin e tyre të mikroARN-së dhe rolin e saj në rregullimin e gjeneve pas transkriptimit. Lajmi u dha sot nga Thomas Perlmann, sekretari i Asamblesë së Nobelit. Ambros dhe Gary Ruvkun për zbulimin e mikroARN-së dhe rolin e saj në rregullimin e gjeneve post-transkriptuese.
Informacioni i ruajtur brenda kromozomeve tona mund të krahasohet me një manual udhëzimi për të gjitha qelizat në trupin tonë. Çdo qelizë përmban të njëjtat kromozome, kështu që çdo qelizë përmban saktësisht të njëjtin grup gjenesh dhe saktësisht të njëjtin grup udhëzimesh. Megjithatë, lloje të ndryshme qelizash, si qelizat muskulore dhe nervore, kanë karakteristika shumë të dallueshme. Si lindin këto dallime? Përgjigja qëndron te rregullimi i gjeneve, i cili lejon çdo qelizë të zgjedhë vetëm udhëzimet përkatëse. Kjo siguron që vetëm grupi i saktë i gjeneve është aktiv në çdo lloj qelize.
Victor Ambros dhe Gary Ruvkun ishin të intriguar se si zhvillohen lloje të ndryshme qelizash. Ata zbuluan mikroARN, një klasë e re e molekulave të vogla të ARN-së që luajnë një rol vendimtar në rregullimin e gjeneve. Zbulimi i tyre novator zbuloi një parim krejtësisht të ri të rregullimit të gjeneve që doli të ishte thelbësor për organizmat shumëqelizorë, përfshirë njerëzit. Tani dihet se gjenomi njerëzor kodon mbi një mijë mikroARN. Zbulimi i tyre befasues zbuloi një dimension krejtësisht të ri për rregullimin e gjeneve. MicroARN-të po provohen të jenë thelbësisht të rëndësishme për mënyrën se si zhvillohen dhe funksionojnë organizmat.
Organet dhe indet tona përbëhen nga shumë lloje të ndryshme qelizash, të gjitha me informacion gjenetik identik të ruajtur në ADN-në e tyre. Megjithatë, këto qeliza të ndryshme shprehin grupe unike proteinash. Si është e mundur kjo? Përgjigja qëndron në rregullimin e saktë të aktivitetit të gjeneve në mënyrë që vetëm grupi i saktë i gjeneve të jetë aktiv në çdo lloj qelize specifike. Kjo u mundëson, për shembull, qelizave të muskujve, qelizave të zorrëve dhe llojeve të ndryshme të qelizave nervore të kryejnë funksionet e tyre të specializuara.
Pjesa tjetër e Çmimeve Nobel 2024, të dhëna për përparimet në fizikë, kimi, ekonomi, letërsi dhe drejt paqes, do të shpallen gjatë gjithë javës.
Laureatët e Nobelit do të marrin çmimet e tyre në një ceremoni çmimesh në Suedi në dhjetor. Çmimet Nobel u krijuan nga shpikësi suedez Alfred Nobel, i cili vdiq në 1896. Fituesi merr edhe një shpërblim prej 11 milionë korona suedeze, ose gati 976,000 euro. Nga viti 1901 deri në vitin 2023, janë dhënë 114 çmime Nobel në Fiziologji ose Mjekësi. Pjesa tjetër e Çmimeve Nobel 2024 do të jepet gjatë gjithë javës./ZËRI
