SERBI- Kompanitë serbe po eksportojnë mallra me përdorim të dyfishtë në Rusi që janë shënjestruar nga sanksionet perëndimore për shkak të përdorimit të tyre në armatimet ruse të vendosura në Ukrainë, pavarësisht se presidenti Aleksandër Vuçiç tha se vendi i tij nuk do të shërbente si një kanal për anashkalimin Sanksionet e SHBA dhe BE.
Mallrat me përdorim të dyfishtë mund të përdoren si për qëllime ushtarake ashtu edhe për ato civile dhe ndër marrësit e këtyre eksporteve nga Serbia në Rusi është një furnizues IT i goditur nga sanksionet e SHBA-së në shtator, në atë që Uashingtoni e përshkroi si një përpjekje për të privuar presidentin rus Vladimir Putin "nga pajisjet, teknologjia dhe shërbimet që i nevojiten për të zhvilluar luftën e tij barbare në Ukrainë”, ka gjetur një hetim i ri i Shërbimit Ballkanik të Radios Evropa e Lirë.
Të dhënat doganore nga bazat e të dhënave të tregtisë ndërkombëtare të analizuara nga Radio Evropa e Lirë tregojnë se kompanitë serbe kanë dërguar të paktën 71.1 milionë dollarë mallra të sanksionuara me përdorim të dyfishtë në Rusi që kur Putini filloi një pushtim të plotë të Ukrainës në shkurt 2022.
Dërgesat e analizuara nga gazetarët përfshijnë llojet e elektronikës dhe pajisjeve të tjera të kategorizuara si "përparësi të lartë" nga Shtetet e Bashkuara dhe BE për shkak të përdorimit të tyre në armatimet ruse të gjetura në fushat e betejës ukrainase.
Që nga pushtimi i shkurtit 2022, Uashingtoni dhe Brukseli kanë kërkuar të kufizojnë aksesin e Kremlinit në komponentët perëndimorë të përdorur në pajisjet ushtarake ruse duke ushtruar presion mbi qeveritë që të shtypin rrjedhën e një teknologjie të tillë në Rusi përmes vendeve të tyre.
Pavarësisht thirrjeve nga Brukseli për të harmonizuar politikat e saj me BE-në, Serbia ka ruajtur lidhjet e saj të ngushta me Moskën gjatë gjithë konfliktit dhe mbetet një nga qeveritë e pakta evropiane që nuk ka vendosur sanksione ndaj Rusisë për agresionin e saj në Ukrainë.
Presidenti Vuçiç, megjithatë, i tha Komisionerit të Zgjerimit të BE-së Oliver Varhelyi në dhjetor 2022 se "askush nuk mund të anashkalojë sanksionet kundër Rusisë përmes territorit të Serbisë", duke shtuar se vendi i tij "nuk po fitonte para nga vuajtjet e askujt gjatë luftës".
Zyra e Vuçiçit nuk iu përgjigj një kërkese për koment mbi dërgesat serbe të teknologjisë së sanksionuar me përdorim të dyfishtë në Rusi.
Radio Evropa e Lirë i dërgoi pyetje qeverisë së Serbisë dhe Ministrisë së Tregtisë së Brendshme dhe të Jashtme duke pyetur se si kryhen kontrollet e eksportit në këtë teknologji dhe nëse dikush është ndëshkuar për anashkalimin e sanksioneve të mundshme, por nuk ka marrë përgjigje në kohë për publikim.
Nga traktorët në elektronikë të sanksionuar
Kompania serbe Kominvex u themelua në vitin 2005 dhe deri vitin e kaluar ishte e specializuar për shitje me shumicë të pjesëve dhe pajisjeve për automjete. Faqja e internetit e kompanisë ende ofron pjesë për makina dhe kamionë, me theks të veçantë te traktorët.
Duke gjykuar nga të dhënat zyrtare të kompanisë, fitimet për Kominvex kanë qenë modeste: kompania arriti 67 dollarë fitime në 2018 dhe 1,600 dollarë në 2021.
Pasuria e saj u përmirësua në mënyrë drastike vitin e ardhshëm, megjithatë, kur filloi të eksportonte pajisje elektronike në Rusi dhe rriti fitimet e saj më shumë se një mijëfish në 1.5 milion dollarë në 2022.
Në nëntor të atij viti, shtatë muaj pas pushtimit të plotë të Ukrainës nga Rusia, Kominvex zyrtarisht e ndryshoi aktivitetin e saj të regjistruar të biznesit në tregtinë me shumicë të komponentëve elektronikë dhe të telekomunikacionit. Të dhënat zyrtare të kompanisë tregojnë se Kominvex kishte vetëm një punonjës në vitin 2022.
Dërgesat Kominvex të mallrave me përdorim të dyfishtë filluan muajin pas pushtimit të Rusisë në shkurt 2022 dhe vazhduan të paktën deri në gusht 2023, tregojnë të dhënat doganore. Mallrat e eksportuara përfshinin mikroçipe, procesorë, pajisje për ruajtjen e disqeve dhe sisteme dixhitale të komunikimit kabllor.
Të dhënat doganore të analizuara nga Shërbimi Ballkanik i Radios Evropa e Lirë tregojnë se Kominvex ka eksportuar mallra me vlerë 143.9 milionë dollarë në Rusi nga fundi i marsit 2022 deri në fund të korrikut 2023, nga të cilat 54.3 milionë dollarë janë në kategoritë "me prioritet të lartë" të pajisjeve elektronike dhe pajisjeve që Shtetet e Bashkuara dhe BE kanë vënë në shënjestër kontrollet e eksporteve për shkak të përdorimit të tyre në armët ruse të gjetura në Ukrainë.
I kontaktuar me telefon, pronari i Kominvex Marko Svorcan, një shtetas serb, nuk pranoi t'i përgjigjet pyetjeve në lidhje me biznesin e tij.
Marrësit kryesorë të Kominvex për këto dërgesa ishin dy kompani ruse, Bitteria dhe Velesstor, sipas të dhënave doganore nga bazat e të dhënave të tregtisë ndërkombëtare ImportGenius dhe Sinoimex. Radio Evropa e Lirë kontaktoi të dyja kompanitë për komente mbi lidhjet e tyre të biznesit me Serbinë, por nuk mori asnjë përgjigje.
Bitteria, një furnizues IT me bazë në Moskë, i themeluar në vitin 2017, ishte në mesin e dhjetëra kompanive dhe individëve rusë të goditur nga sanksionet e SHBA në shtator, si pjesë e përpjekjes së Uashingtonit për të "minuar kapacitetin e Rusisë për të zhvilluar luftën e saj kundër Ukrainës".
Të paktën 27 milionë dollarë eksporte të Kominvex drejt Rusisë në vitin 2022 përbëheshin nga mallra të prodhuara nga gjigandi amerikan i teknologjisë Intel, i cili ka thënë vazhdimisht se ka ndërmarrë përpjekje për të siguruar që produktet e tij të mos arrijnë në Rusi, duke shkelur kontrollet e eksportit.
Të gjitha, përveç dy nga 15 dërgesat më të vlefshme të mallrave të kontrolluara me përdorim të dyfishtë të dërguara nga Kominvex tek furnizuesi rus i sanksionuar i IT-së, Bitteria, përbëheshin nga produkte Intel, sipas të dhënave doganore të analizuara nga RFE/RL.
Intel i tha Shërbimit Ballkanik të Radios Evropa e Lirë se “nuk e mbështet apo toleron” përdorimin e produkteve të saj “për shkelje të të drejtave të njeriut”.
"Kur bëhemi të vetëdijshëm për një shqetësim se produktet e Intel po përdoren nga një partner biznesi në lidhje me abuzimet e të drejtave të njeriut, ne do të kufizojmë ose ndërpresim biznesin me palën e tretë derisa dhe nëse nuk kemi besim të lartë se produktet e Intel nuk po përdoren për të shkelur të drejtat e njeriut”, thuhet në një përgjigje me shkrim nga kompania.
Soha Info u inkorporua në qershor 2022, vetëm disa muaj pas pushtimit të plotë të Ukrainës nga Rusia, dhe arriti një xhiro prej 6.1 milionë dollarësh në gjashtë muajt e parë të funksionimit, sipas raportit financiar të kompanisë.
Pronari i Soha Info, një shtetas serb i quajtur Dragan Dragas, nuk pranoi të diskutonte punën e kompanisë së tij me partnerët rusë kur u kontaktua nga Shërbimi Ballkanik i Radios Evropa e Lirë. Ai e përshkroi biznesin e tij si "vetëm një tregti" dhe mohoi se ai merrej me mallra të sanksionuara. Më pas ai e mbylli bisedën.
Mediat serbe raportuan në gusht se një kompani tjetër serbe, Goodforwarding, po eksportonte mallra të sanksionuara në Rusi. Në përgjigje të një pyetjeje nga Shërbimi Ballkanik i Radios Evropa e Lirë, kompania tha se ishte inkorporuar në vitin 2022 për eksportin e bananeve në Rusi, por nuk ishte në gjendje të kryente ndonjë aktivitet tregtar për shkak të kufizimeve bankare. Në një deklaratë me shkrim, Goodforwarding shtoi se "dikush po përdor" të dhënat e kompanisë së tij "për të importuar mallra të sanksionuara".
Deri më sot, Shtetet e Bashkuara kanë vendosur sanksione ndaj vetëm një kompanie serbe për rolin e saj si furnizues i mallrave të sanksionuara me përdorim të dyfishtë në Rusi.
Në njoftimin e qershorit për sanksionet, Departamenti i Thesarit i SHBA tha se kompania, MCI Trading me qendër në Beograd, po shërbente si ndërmjetëse për një firmë ruse "që është e specializuar në transferimin e teknologjisë së huaj gjysmëpërçuese te kompanitë ruse të prodhimit të mikroelektronikës, duke përfshirë subjektet që ofrojnë mikroelektronikë në industrinë ruse të mbrojtjes”.
Të dhënat e doganave tregojnë gjithashtu se Kominvex ka eksportuar mallra në Rusi nëpërmjet Malajzisë, Vietnamit dhe Kinës.
"Vetëm pak tregti"
Të paktën një kompani tjetër serbe ka eksportuar mallra të sanksionuara me përdorim të dyfishtë në Rusi, duke përfshirë furnizuesin e sanksionuar të IT me bazë në Moskë, Bitteria, sipas të dhënave doganore të parë nga gazetarët.
Kompania, Soha Info, është e bazuar në qytetin e Novi Banovcit, rreth 30 kilometra në veriperëndim të Beogradit. Ndërmjet tetorit 2022 dhe korrikut 2023, kompania eksportoi mallra me vlerë 18 milionë dollarë në Rusi, tregojnë të dhënat.
Midis këtyre dërgesave ishin 6.3 milionë dollarë pajisje elektronike të identifikuara nga Shtetet e Bashkuara dhe BE si mallra me "prioritet të lartë" me përdorim të dyfishtë, pasi ato përdoreshin në armët ruse në Ukrainë, duke përfshirë 4.3 milionë dollarë në produktet e Intel./Përkthyer dhe përshtatur nga Radio Free Europe-Zëri.ai
