TIRANË- Evropa po përballet me një “krizë të rëndë të shëndetit publik" pasi thuajse i gjithë kontinenti jeton në zona të rrezikshme të ndotjes së ajrit. Hetimi i bërë nga "The Guardian" ka nxirë edhe Shqipërinë. Analiza e të dhënave të mbledhura duke përdorur metodologjinë e fundit – duke përfshirë imazhe të detajuara satelitore dhe matje nga më shumë se 1,400 stacione monitorimi tokësore – zbulon një pamje të tmerrshme të ajrit të ndotur, duke bërë me dije se 98% të njerëzve që jetojnë në zona me ndotje të grimcave të imta shumë të dëmshme. Shifrat tejkalojnë normat e vendosura nga Organizata e Shëndetësisë Botërore. Vendi më i goditur në Evropë është Maqedonia e Veriut. Pothuajse dy të tretat e njerëzve në të gjithë vendin jetojnë në zona me më shumë se katër herë më shumë se udhëzimet e OBSH-së për "PM2.5", ndërsa katër zona u zbuluan se kanë ndotje të ajrit pothuajse 6 herë më shumë se shifra, një prej tyre është edhe Shkupi.
Evropa Lindore është dukshëm në pozita më të këqija se Evropa Perëndimore, përveç Italisë, ku më shumë se një e treta e atyre që jetojnë në luginën e Po dhe zonat përreth në veri të vendit thithin ajër që është 4 herë më i lartë më i ndotur se normalja. The Guardian punoi me ekspertë të ndotjes për të prodhuar një hartë interaktive që zbulonte zonat më të goditura në kontinent. Matjet i referohen PM2.5 – grimcat e vogla të ajrit të prodhuara kryesisht nga djegia e lëndëve djegëse fosile, disa prej të cilave mund të kalojnë përmes mushkërive dhe në qarkullimin e gjakut, duke prekur pothuajse çdo organ në trup.
Udhëzimet aktuale të OBSH-së thonë se përqendrimet mesatare vjetore të PM2.5 nuk duhet të kalojnë 5 mikrogramë për metër kub (µg/m 3). Analiza e re zbuloi se vetëm 2% e popullsisë së Evropës jeton në zona brenda këtij kufiri. Ekspertët thonë se ndotja PM2.5 shkakton rreth 400,000 vdekje në vit në të gjithë kontinentin.
Pothuajse të gjithë banorët në shtatë vende në Evropën Lindore – Serbi, Rumani, Shqipëri, Maqedoninë e Veriut, Poloni, Sllovaki dhe Hungari e tjekalojnë normën. Më shumë se gjysma e popullsisë së Maqedonisë së Veriut dhe Serbisë jeton me katërfishin e normave të lejuara nga OBSH. Në Suedi, përkundrazi, nuk ka asnjë zonë ku PM2.5 arrin më shumë se dyfishin e shifrës së OBSH-së dhe disa zona në Skocinë veriore janë ndër të paktat në të gjithë Evropën që bien poshtë saj.
Trafiku, industria, ngrohja shtëpiake dhe bujqësia janë burimet kryesore të PM2.5 dhe ndikimi shpesh ndihet në mënyrë disproporcionale nga komunitetet më të varfra.
Ndotja e ajrit është bërë një çështje kyçe në Evropë, me BE-në që është nën presion për të bërë më shumë për të trajtuar krizën në rritje të shëndetit publik. Javën e kaluar, Parlamenti Evropian votoi për miratimin e udhëzimeve të OBSH-së për PM2.5 deri në vitin 2035. Por ekspertët thonë se duhet marrë masa urgjente tani. Një studim i fundit zbuloi se ndotja e ajrit ishte përgjegjëse për 1 milion foshnja të lindura çdo vit.
Disa qytete dhe qytete në të gjithë Evropën, duke përfshirë Londrën dhe Milanon, po bëjnë hapa para për të trajtuar ndotjen e ajrit, nga futja e zonave me emetim ultra të ulët deri te skemat e reduktimit të trafikut dhe iniciativat për ecje dhe çiklizëm. Por ekspertët thonë se politikanët duhet të veprojnë me më shumë urgjencë .
*Të dhënat u përpiluan nga akademikë në Universitetin e Utrechtit në Holandë dhe Instituti Zviceran i Shëndetit Tropical dhe Publik si pjesë e projektit Expanse të financuar nga BE. Ata përdorën një kombinim burimesh, nga të dhënat satelitore me rezolucion të lartë deri te stacionet e monitorimit të ndotjes dhe informacioni rreth përdorimit të tokës, për të modeluar nivelet mesatare vjetore të PM2.5 në të gjithë Evropën në 2019./Zëri.ai
