KOLUMBI- Nga fundi i jetës së tij, kur kujtesa e tij ishte copëtuar, Gabriel García Márquez u përball me vështirësi në përfundimin e një romani për jetën sekrete seksuale të një gruaje të martuar në moshë të mesme. Ai prodhoi të paktën pesë versione dhe e ndryshoi tekstin për vite me radhë, duke prerë fjali, duke shkarravitur, duke ndryshuar mbiemrat, duke i diktuar shënime ndihmësit të tij. Më në fund, ai hoqi dorë.
"Ai më tha se romani duhej shkatërruar,"- tha Gonzalo García Barcha, djali më i vogël i autorit.
Kur García Márquez vdiq në vitin 2014, disa shënime dhe drafte të romanit u ruajtën në arkivat e tij në Qendrën Harry Ransom në Universitetin e Teksasit në Austin. Historia mbeti atje, e palexuar dhe e harruar, derisa fëmijët e García Márquez vendosën të sfidonin dëshirat e babait të tyre.
Tani, një dekadë pas vdekjes së tij, romani i tij i fundit, i titulluar "Shihemi në gusht", do të publikohet këtë muaj, me një botim global në pothuajse 30 vende. Rrëfimi fokusohet në një grua të quajtur Ana Magdalena Bach, e cila udhëton në një ishull të Karaibeve çdo gusht për të vizituar varrin e nënës së saj. Në këto bredhje të zymta, e çliruar për pak kohë nga burri dhe familja e saj, ajo gjen çdo herë një të dashur të ri.
Romani i shton një kulm të papritur jetës dhe veprës së García Márquez, një gjigant letrar që fitoi çmimin Nobel, dhe ka të ngjarë të ngrejë pyetje se si trashëgimitë letrare dhe botuesit duhet të trajtojnë botimet pas vdekjes që kundërshtojnë udhëzimet e një shkrimtari.
Historia e letërsisë është e mbushur me shembuj të veprave të famshme që nuk do të ekzistonin nëse ekzekutuesit dhe trashëgimtarët nuk do të kishin shpërfillur dëshirat e autorëve. Në shtratin e tij të vdekjes, poeti Virgjili kërkoi që dorëshkrimi i poemës së tij epike 'Eneida' të shkatërrohej. Kur Franz Kafka ishte i sëmurë rëndë nga tuberkulozi, ai udhëzoi mikun dhe ekzekutorin e tij, Max Brod, që t'i digjte të gjithë punën e tij. Brod e tradhtoi atë, duke dhënë botës kryevepra surrealiste si Gjyqi, Kështjella dhe Të Zhdukurit. Vladimir Nabokov urdhëroi familjen e tij të shkatërronte romanin e tij të fundit, Origjinali i Laurës, por më shumë se 30 vjet pas vdekjes së autorit, djali i tij botoi tekstin e papërfunduar.
Për fëmijët e García Márquez-it, pyetja se çfarë të bënin me 'Shihemi' në gusht ishte e ndërlikuar nga vlerësimet kontradiktore të babait të tyre. Për një kohë, ai punoi intensivisht për dorëshkrimin dhe madje i dërgoi një draft agjentit. Vetëm kur ajo pësoi humbje të rëndë të kujtesës për shkak të demencës, ajo vendosi se vepra nuk ishte mjaft e mirë. Në vitin 2012, ai nuk mund të njihte më miqtë ose familjen e tij më të ngushtë. Ndër përjashtimet e pakta ishte gruaja e tij, Mercedes Barcha. Ai e kishte të vështirë të mbante një bisedë. Herë pas here merrte një nga librat e tij dhe e lexonte, pa e njohur prozën si të tijën.
Ai i rrëfeu familjes së tij se ndihej i humbur si artist pa kujtesën, e cila ishte burimi më i madh i materialit të tij.
"Pa kujtesë, nuk ka asgjë,"- u tha ai atyre. Në këtë gjendje të brishtë, ai filloi të dyshonte në cilësinë e romanit të tij.
"Gabo humbi aftësinë për të gjykuar librin," tha Rodrigo García, më i madhi nga dy fëmijët e tij.
Duke e rilexuar vite pas vdekjes së tij, fëmijët e tij besuan se García Márquez ndoshta e gjykoi veten shumë ashpër.
"Ishte shumë më mirë nga sa kujtonim," tha Garcia.
Por pranojnë edhe se nuk është ndër kryeveprat e García Márquez dhe kanë frikë se disa mund ta hedhin poshtë botimin si një përpjekje cinike për të fituar më shumë para nga trashëgimia e babait të tyre.
"Ne ishim të shqetësuar, sigurisht, se mos shiheshim thjesht si lakmitarë,"- tha Garcia.
Ndryshe nga veprat e tij të gjata e të harlisura të realizmit magjik - epikë si Dashuria në kohën e kolerës dhe Njëqind vjet vetmi, të cilat kanë shitur rreth 50 milionë kopje - 'Shihemi në gusht' është modeste në shtrirje. Botimi në anglisht, i cili del në shitje më 12 mars dhe u përkthye nga Anne McLean, ka vetëm 107 faqe.
Vëllezërit thonë se kjo është një shtesë e vlefshme për veprën e García Márquez, pjesërisht sepse i zbulon atij një anë të re. Për herë të parë, ai fokusoi një rrëfim mbi një protagoniste femër, duke treguar një histori intime për një grua në fund të dekadës së saj të katërt, pas gati 30 vitesh martesë, fillon të kërkojë lirinë dhe përmbushjen personale përmes lidhjeve të paligjshme të dashurisë.
Dy vjet më parë, fëmijët e García Márquez vendosën t'i hedhin një vështrim të ri tekstit. Romani ishte i rrëmujshëm vende-vende, me disa kontradikta dhe përsëritje, thoshin ata, por ndihej i plotë, nëse i palëmuar. Kishte ndezje të lirizmit të tij, si një skenë në të cilën Ana, gati për të rrëfyer pabesinë e saj te varri i nënës së saj, shtrëngon zemrën me grusht. Pasi vëllezërit vendosën të botonin romanin, ata u përballën me një enigmë. García Márquez kishte lënë të paktën pesë versione në faza të ndryshme të përfundimit. Por ai dha një të dhënë se cilën prej tyre preferonte.
"Një nga dosjet që mbaja kishte një 'OK Final të Madh' në pjesën e përparme,"- tha García Barcha.
Ata gjithashtu u përpoqën të ndryshonin tekstin sa më pak të ishte e mundur dhe vendosën të mos rregullonin prozën ose të shtonin fraza që nuk vinin drejtpërdrejt nga draftet ose shënimet e García Márquez. Megjithatë, disa lexues dhe kritikë mund të vënë në dyshim vendimin e tij për të botuar një vepër që vetë García Márquez e konsideroi të paplotë, disa të tjerë janë të kujdesshëm për mënyrën se si po shitet romani.
Romancieri kolumbian Héctor Abad Faciolince ishte skeptik në fillim, por ndryshoi mendje kur lexoi një botim paraprak.
Vitin e kaluar, kur Perës iu kërkua të redaktonte romanin, ai filloi të punonte për versionin e pestë, të datës korrik 2004, atë të shënuar "Finalja e madhe OK". Ai bazohej gjithashtu në versione të tjera dhe në një dokument dixhital që kishte përpiluar asistentja e García Márquez, Mónica Alonso, me shënime dhe ndryshime të ndryshme që autori kishte dashur të bënte. Pera shpesh ballafaqohej me versione të kundërta të një fraze ose fjalie. Pera u përpoq të korrigjonte mospërputhjet dhe kontradiktat, si p.sh. mosha e protagonistes - Garcia Markez dyshonte nëse ajo ishte me moshë mesatare apo më e re- apo nëse kishte apo jo mustaqe një prej të dashuruarve të saj.
Për të ndërtuar versionin më koherent të mundshëm, Pera dhe vëllezërit vendosën një rregull: Ata nuk do të shtonin asnjë fjalë të vetme që nuk ishte në shënimet e García Márquez ose në versione të ndryshme.
Për fatin e veprave të tjera të pabotuara të García Márquez-it, fëmijët e tij thonë se nuk është problem, pasi nuk ka asgjë tjetër. Gjatë gjithë jetës së tij, García Márquez shkatërroi në mënyrë rutinore versionet e vjetra të librave të botuar dhe dorëshkrimet e papërfunduara, sepse nuk donte që ato të shqyrtoheshin më vonë.
Kjo ishte një nga arsyet pse ata vendosën të publikojnë "Shihemi në gusht".
“Kur të dalë ky libër, ne do të botojmë të gjithë punën e Gabo-s. Nuk ka asgjë tjetër në sirtar,"- tha García Barcha./ZËRI
Marrë nga NYTimes
