Kur ministrat e jashtëm dhe të mbrojtjes evropiane u takuan në Toledo disa javë më parë, ata kishin arsye si për të festuar ashtu dhe për dëshpërim.
Që nga pushtimi i Ukrainës nga Rusia, politika e jashtme dhe e sigurisë evropiane është me ‘këmbën në gaz’: njëmbëdhjetë paketa sanksionesh të paprecedentë, heqja e gazit rus, ringjallja e zgjerimit, një rritje vjetore prej 75 miliardë eurosh në shpenzimet ushtarake, ndihma ushtarake për një shtet të tretë që lufton për mbijetesën, dhe prokurimin e përbashkët të municioneve. Për Bashkimin Evropian, kjo është një arritje – krejtësisht e paimagjinueshme deri më tani.
Por përtej një përkëdheljeje pas shpine dhe të kuptuarit të hidhur se u desh një luftë shkatërruese për të bërë atë që është dashur prej vitesh, ku qëndron saktësisht Europa? Sepse, megjithëse këto veprime janë të lavdërueshme, ato gjithashtu nxjerrin në pah sëmundjet e vjetra që duhet të trajtohen.
Së pari, ekziston një konfuzion endemik - veçanërisht në flluskën e Brukselit - midis instrumenteve dhe veprimit.
Shpesh kur ministrat, ekspertët dhe studiuesit flasin për politikën e jashtme dhe të sigurisë evropiane, diskutimi kthehet shpejt në zonën e rehatisë së akronimeve euro. Disa vite më parë, të gjitha bisedat ishin për MPCC (Kapaciteti i Planifikimit dhe Sjelljes Ushtarake), CARD (Shqyrtimi i Koordinuar Vjetor i Mbrojtjes), PESCO (Bashkëpunimi i Strukturuar i Përhershëm) dhe EDF (Fondi Evropian i Mbrojtjes). Sot, zhurma është rreth EPF (European Peace Facility), ASAP (Akti në Mbështetjen e Prodhimit të Municioneve), EDIRPA (Përforcimi i Industrisë Evropiane të Mbrojtjes përmes Aktit të Përbashkët të Prokurimit) dhe EDIP (Programi Evropian i Investimeve në Mbrojtjes).
Me të drejtë, disa nga këto instrumente janë vërtet domethënëse. Pa to, BE-ja nuk do të kishte qenë në gjendje të siguronte miliarda mbështetje ushtarake për Ukrainën ose të rriste prodhimin e municioneve – të dyja thelbësore për kundërsulmin e Kievit. Megjithatë, debati i përqendruar te instrumentet tenton të ngatërrojë pyllin me pemët, duke e mbitheksuar suksesin dhe duke e penguar Evropën të kuptojë se çfarë funksionon në të vërtetë dhe çfarë jo.
Pra, ndërsa është e vërtetë, për shembull, se fondet dhe rregulloret që synojnë rritjen e shpenzimeve të mbrojtjes dhe përshpejtimin e kërkimeve dhe prokurimeve të përbashkëta të mbrojtjes tani janë në fuqi, kjo nuk duhet të maskojë faktin se shpenzimet evropiane të mbrojtjes janë ngjitur vetëm në para-eurozonën. Për më tepër, aksionet e shpenzuara për kërkimin dhe prokurimin e përbashkët të mbrojtjes në fakt kanë rënë - në vitin 2016, këto ishin përkatësisht 13 për qind dhe 21 për qind; deri në vitin 2020, ato kishin rënë në 11 për qind dhe 6 për qind. Dhe kjo prirje mund të përkeqësohet përpara se të përmirësohet, pasi vendet anëtare po i kushtojnë shpenzimet e tyre të rritura për rimbushjen e rezervave sesa për të investuar në kapacitetet e mbrojtjes evropiane të së nesërmes. EDF nuk po rritet ende, buxhetet e mbrojtjes kombëtare po rriten, duke rrezikuar t'i largojë vendet anëtare më tej.
Pastaj është zakoni për të krijuar instrumente, për t'u entuziazmuar për to për disa vjet dhe për t'i lejuar ata të shpërthejnë - veçanërisht kur një grup i ri udhëheqësish politikë mbërrijnë në institucionet e BE-së dhe gjithmonë duan të lënë një shenjë duke sajuar një grup të ri akronimesh, tw lidhura me veten e tyre.
Askund nuk është kjo më e qartë se në rastin e PESCO-s. Një dispozitë që u përfshi, por nuk u përdor kurrë në Traktatin e BE-së, bashkëpunimi i strukturuar i përhershëm ishte menduar të ndryshonte lojën kur u miratua në vitin 2017. Numri i përgjithshëm i projekteve të PESCO tani është 68, megjithatë, është e dyshimtë që dikush tjetër përveç një një pjesë e vogël e mbrojtjes evropiane mund të përmendin më shumë se një çift.
Me raste, akronimet e reja gjithashtu mund të shkojnw në zëvendësimin e thjeshtë të atyre të vjetrave që nuk kanë funksionuar. Grupet e betejës mitologjike, të rënë dakord në vitin 2004, nuk u vendosën kurrë dhe gradualisht ranë nga radari i politikës, vetëm për t'u zëvendësuar tani nga Kapaciteti i Shpërndarjes së Shpejtë. Megjithatë, ka pasur disa sinjale që sugjerojnë se kjo do të shkojë më mirë.
Së fundi, ekziston paaftësia e qëndrueshme e BE-së për të vepruar përtej reagimit ekzistencial. Blloku iu përgjigj pushtimit të Rusisë, megjithëse mund të kishte bërë dhe mund të bënte, më mirë - mbi të gjitha për të siguruar që përpjekjet e tij për sigurinë dhe mbrojtjen të jenë të qëndrueshme në afat të gjatë. Megjithatë, askush nuk mund të kundërshtojë se ka ndodhur një veprim i vërtetë. Por çfarë ndodh me rastet që janë ende të rëndësishme, por jo aq ekzistenciale për sigurinë evropiane?
Me ADN-në origjinale të NATO-s për të siguruar mbrojtjen e Evropës të ringjallur tani nga pushtimi i Presidentit rus Vladimir Putin, pritja ishte që BE-ja të merrte më shumë përgjegjësi në jug të saj. I udhëhequr nga Franca, Sahel ka qenë një zonë thelbësore për Politikën e Përbashkët të Sigurisë dhe Mbrojtjes, megjithatë Afrika Sub-Sahariane ka parë jo më pak se tetë grushte shteti ushtarak gjatë viteve të fundit - me Nigerinw dhe Gabonin që janë më të fundit - dhe prania e Rusisë në rajon është përhapur si zjarr i egër mes trazirave të thelluara socio-ekonomike, pasigurisë dhe zgjedhjeve të manipuluara.
Përfaqësuesi i Lartë i BE-së Josep Borrell kishte të drejtë kur tha se nëse blloku ishte serioz në lidhje me sloganin "Zgjidhje afrikane për problemet afrikane", ai duhet të mbështeste udhëheqjen e Komunitetit Ekonomik të Shteteve të Afrikës Perëndimore dhe t'i përgjigjet çdo ftese që mund të vijë për BE-në, qoftë për sanksione, diplomaci apo mbështetje ushtarake.
Por kjo gjithashtu fsheh faktin se BE-ja nuk ka një pikëpamje të qartë dhe kohezive për atë që dëshiron në këtë rajon gjithnjë e më të paqëndrueshëm. Deri në çfarë mase Sahel përfaqëson ende një prioritet tani që Franca është shtyrë jashtë? Cila është strategjia evropiane për të frenuar dhe përfundimisht për të zmbrapsur ndikimin rus? Dhe si vazhdon blloku të ngrihet për demokracinë dhe të drejtat në një botë ku lojtarë të tjerë globalë kanë hyrë në skenë dhe politikat "e vjetra" të kushtëzimit të BE-së nuk janë më aq efektive sa dikur?
Është pak e dobishme të kesh një busull strategjike nëse Evropa nuk e di se ku dëshiron të shkojë.
Politico.eu
